| 
سنگ‌هاي کليه، توده‌هاي معدني سختي هستند که در کليه تشکيل مي‌شوند و ممکن است در کليه، حالب، مثانه و پيشابراه ديده شوند. جنس اين سنگها نيز با هم متفاوت و ممکن است از کريستال‌هاي اگزالات کلسيم، فسفات کلسيم، اسيد اوريک يا سيستئين باشد. از نظر اندازه نيز سنگها با هم متفاوتند، طوري که گاهي به کوچکي شن و سنگ‌ريزه‌اند و گاهي بزرگ و حتي شاخه‌دار، به شکل شاخ گوزن هستند و حتي ممکن است حجم لگنچه کليه را نيز پر کنند.
اين سنگها از شايع‌ترين علل وجود خون در ادرار و بروز دردهاي شکمي، درد پهلوها و درد منطقه کشاله ران محسوب مي‌شوند. ايجاد سنگ نيز معمولاً از تشکيل قطعه بسيار کوچکي از مواد معدني در کليه آغاز مي‌شود که اين قطعه و قطعات مشابه ممکن است همراه با ادرار از کليه‌ها دفع شوند يا در کليه‌ها باقي بمانند که در حالت دوم، به عنوان يک هسته مرکزي عمل و مواد معدني به تدريج روي آن رسوب مي‌کنند و منجر به افزايش حجمش مي‌شوند. ضمن اين‌که در بسياري از موارد، قطعات کوچک اوليه به هم متصل مي‌شوند و قطعات بزرگ‌تري را ايجاد مي‌کنند.
بسياري از سنگ ها در زماني که هنوز کوچکند، از طريق مجاري ادراري، کليه‌ها را به آساني ترک مي‌کنند و نياز به هيچ درمان خاصي ندارند. اما سنگ‌هاي بزرگ‌تر ممکن است در حالب گير کنند و باعث انسداد حالب و جلوگيري از خروج ادرار شوند که اين حالت، منجر به دردهاي شديد و مداومي مي‌شوند که طي 15 تا 30 دقيقه، بدتر و بدتر مي‌شود و در نهايت به اوج مي‌رسد. در صورتي که انسداد کامل نباشد، درد خفيف‌تراست و با انتقال سنگ به مثانه، درد بهبود مي‌يابد. اين سنگها حتماً به درمان دارويي احتياج دارند.
حدود 90 درصد از سنگ‌هاي کوچک (کوچک‌تر از 5 ميلي‌متر) بدون نياز به اقدام درماني خاصي از بدن دفع مي‌شوند و تنها حدود 10 تا 20 درصد سنگها به اقدامات درماني جدي نيازمندند. به طور متوسط، خروج سنگها از بدن بين 1 تا 3 هفته طول مي‌کشد و تقريباً در دو‌سوم موارد، سنگها تا هفته چهارم پس از ظهور علايم، از بدن دفع شده‌اند.
تقريباً نيمي از کساني که دچار سنگ کليه مي‌شوند، اگر به اقدامات پيشگيرانه متوسل نشوند، تا 5 سال بعد دچار سنگ‌هاي بيشتري خواهند شد. اما پيش‌بيني اين نکته که چه کسي طي سال‌هاي آينده قطعاً دچار سنگ مي‌شود يا چه کسي از ابتلاي مجدد به اين مشکل در امان خواهد بود، کار ناممکني است.
عوامل تشکيل سنگ کليه
عوامل متعددي مانند عوامل ارثي، رژيم غذايي، داروها، آب و هوا، شرايط محيط کار، شيوه زندگي و مشکلات طبي خاص با ايجاد تغييراتي در ادرار، زمينه‌ساز تشکيل سنگ کليه مي‌شوند. اين سنگها معمولاً بر اثر به هم خوردن تعادل ميان آب و املاح و ساير مواد موجود در ادرار به وجود مي‌آيند. سنگها معمولاً يا بر اثر کاهش حجم ادرار، يا بر اثر افزايش مواد تشکيل‌دهنده سنگها به وجود مي‌آيند. نوع اين تغييرات تعادلي نيز با ارزيابي انواع سنگ‌هاي ايجاد‌شده، قابل تشخيص خواهد بود.
عوامل تشکیل سنگ کلیه
اغلب سنگ‌هاي کليه از نوع کلسيمي هستند و به دليل تغيير در سطوح ادراري کلسيم به وجود مي‌آيند. بخشي از عواملي که موجب به هم خوردن تعادل مواد در ادرار و به دنبال آن، موجب تشکيل سنگ مي‌شوند، عبارتند از
ننوشيدن مقادير کافي مايعات
زماني که بدن شما کم‌آب مي‌شود، نمک‌ها، مواد معدني و ساير مواد موجود در ادرار ممکن است با هم تجمع يابند و بناي اوليه يک سنگ را پايه‌ريزي کنند.
مشکلات طبي
وجود برخي مشکلات طبي مي‌تواند بر تعادل طبيعي مواد در ادرار تأثير گذارد و باعث تشکيل سنگ شود؛ مانند، ابتلا به عفونت‌هاي ادراري، بيماري التهابي روده، نقرس، پرکاري غده هيپرپاراتيروييد و برخي بيماري‌هاي متابوليک ارثي مانند سيستينوري و هيپراگزالوري.
مصرف غذاهاي حاوي اگزالات بالا
در صورتي که از غذاهاي حاوي اگزالات فراوان (مانند سبزيجات سبز تيره، شکلات، چاي و مانند آنها)، زياد استفاده مي‌کنيد، استعدادتان براي ابتلا به سنگ کليه بيشتر خواهد بود.
مصرف برخي داروها
مصرف برخي داروها مانند داروهاي مدر و آنتي‌اسيدهاي حاوي کلسيم، خطر ابتلا به سنگ کليه را افزايش مي‌دهند.
چه کساني در خطرند؟
سنگ کليه در اين افراد شايع‌تر است
مردان 3 برابر زنان، دچار اين مشکل مي‌شوند (معمولاً بين سن 30 تا 50 سالگي).
سفيدپوستان بيشتر از رنگين‌پوستان دچار اين مشکل مي‌شوند.
افراد با سابقه خانوادگي مثبت، بيشتر از ديگران، مستعد تشکيل سنگ کليه‌اند.
کساني که در مناطق کوهستاني، صحراها يا ساير مناطق گرمسيري زندگي مي‌کنند، بيشتر از کساني که در ساير مناطق جغرافيايي زندگي مي‌کنند، در معرض ابتلا به اين مشکل هستند.
درمان سنگ کلیه
در گذشته تنها راه‌هاي درمان اين سنگها اين بود كه يا به سنگ اجازه بدهند به طور خودبه‌خود از مجاري ادرار دفع گردد و يا اينكه از طريق يك عمل جراحي باز ( به وسيله ايجاد برشي در روي جدار شكم) آنها را خارج كنند. اما هر دوي اين روش‌ها با مشكلاتي همراه هستند.
راه اول تنها درباره سنگ‌هاي كوچك مقدور است چرا كه سنگ‌هاي بزرگ امكان دفع خودبه‌خودي ندارند. راه دوم هم با خطرات جراحي و عوارض و هزينه‌هاي خاص اين اعمال همراه است. به همين دليل پزشكان به دنبال روش‌هاي كم‌خطرتر و در دسترس‌تري براي درمان اين بيماري بودند كه امروزه خوشبختانه به آن دست پيدا كرده‌اند. اين روش درماني كه در اصطلاح پزشكي eswl نام دارد و مردم آن را به نام سنگ‌شكن مي‌شناسند در اصل از امواج صوتي پرقدرت استفاده مي‌كند. اين امواج صوتي پرقدرت توسط دستگاهي از بيرون بدن به سمت سنگ‌هاي كليه تابانيده مي‌شوند و بدون ايجاد آسيب در بافت‌هاي دور و اطراف، تنها سنگ را خرد مي‌كنند. سپس خرده‌سنگ‌هاي حاصله توسط جريان عادي ادرار از مجاري ادراري دفع مي‌شوند.
عوارض
بهطور كلي اين روش عوارض چنداني را در پي ندارد و بروز عوارض و مشكلات پس از انجام eswl چندان زياد نيست. يكي از عوارض، بروز درد در طي انجام eswl است كه با تجويز مسكن قبل از انجام درمان مي‌توان آن را كاهش داد. ممكن است كبودي مختصري در محل ايجاد شود كه ظرف چند روز برطرف مي‌شود. در ضمن ممكن اس
ت طي ساعات اوليه مقداري خون در ادرار قابل مشاهده باشد كه آن هم به مرور برطرف مي‌شود اما اگر شديد بود، بهتر است با پزشك مشورت شود. همان‌طور كه گفته شد هدف از انجام eswl اين است كه سنگ‌هاي بزرگ به سنگ‌ريزه‌هاي كوچكي تبديل شوند كه قادر به دفع از مجاري ادرار باشند. عبور اين سنگها ممكن است طي روزهاي آتي باعث بروز درد و ناراحتي شود كه قابل انتظار است. اگر سنگها به اندازه كافي به تكه‌هاي ريز و قابل عبور خرد شده باشند احتمال بروز اين درد و ناراحتي هم كمتر است. در طي انجام اين درمان نيازي به بي‌هوشي عمومي يا خواب‌‌آلود كردن بيمار نيست و بنابراين عوارض بي‌هوشي نيز براي فرد ايجاد نمي‌شود.
كل عمل طي حدود 40 تا 60 دقيقه كامل مي‌شود. بيمار در بيمارستان بستري نمي‌شود و بهطور معمول در همان روز از محل انجام eswl مرخص مي‌گردد.
توصيه‌هاي قبل از انجام سنگ‌شكن
اولين توصيه ما اين است كه حداقل از يك هفته قبل، مصرف سيگار را كنار بگذار
يد. سعي كنيد ورزش و فعاليت‌هاي بدني را به ميزان مناسب در برنامه خود بگنجانيد، چرا كه هرچه آمادگي بدني شما بيشتر باشد، دفع سنگ بهتر صورت خواهد گرفت. حتما نام تمام داروهاي مصرفي خود را به اطلاع‌پزشك معالج برسانيد. به‌ويژه داروهايي مثل آسپيرين كه روي سيستم انعقاد خون اثر مي‌گذارند، ممكن است لازم شود طي روزهاي قبل قطع گردند. طي انجام سنگ‌شكن هم آرام باشيد و اضطراب چنداني به خود وارد نكنيد. سعي كنيد طي انجام سنگ‌شكن حركت نكنيد چون براي پزشكي كه در حال انجام سنگ‌شكن است، مشكل‌ساز مي‌شويد.
توصيه‌هاي بعد از سنگ‌شكن
به مقدار زياد از مايعات استفاده كنيد چرا كه اين كار باعث تسهيل دفع سنگ از بدن شما مي‌شود. وجود مقدار اندكي از درد و ناراحتي قابل انتظار است و حتي ممكن است در ادرار خود اندكي خون ببينيد. در ضمن توجه داشته باشيد كه طي روزهاي آتي ممكن است در ادرار شما سنگ‌ريزه نيز ديده شود. اما به هر حال اگر درد شديد، خونريزي شديد، تب و يا ضعف و بي‌حالي را تجربه كرديد حتما به پزشك يا نزديك‌ترين بيمارستان مراجعه كنيد.
در موارد زير معمولا پزشكان ترجيح مي‌دهند به جاي eswl از روش‌هاي ديگري براي درمان سنگها استفاده كنند:
* وجود عفونت يا سرطان در كليهها
* ابتلا به يك اختلال خون‌ريزي‌دهنده يا انعقادي
* بارداري، چرا كه امواج صوتي قدرتمند و حتي اشعه ايكس ممكن است براي جنين مضر باشند.
* وجود اختلالات ساختماني در كليهها
* برخي از سنگ‌هايي كه از كليه به درون حالب افتاده‌اند.